Bezoek monumentaal Haarlem

“Met meer dan 4000 rijks- en gemeentemonumenten is Haarlem de tweede monumentenstad van ons land. Deze pareltjes zijn niet alleen bepalend voor het aangezicht, maar vooral ook voor de sfeer. Van pittoreske hofjes, inspirerende musea tot indrukwekkende kerken: liefhebbers vancultureel erfgoed kunnen hun hart ophalen in deze prachtige stad.

HISTORISCHE BINNENLOCATIES
————————–

### Geschiedenisles in het museum

Een stad met zo’n sterk historisch karakter herbergt uiteraard inspirerende musea. Het Historisch Museum (1), dat het verhaal van de geschiedenis van de stad vertelt, geeft je bezoek aan de stad een extra dimensie. Schuin aan de overkant vind je het Frans Halsmuseum (2) met een selectie van de mooiste schilderijen van de Haarlemse meester. In het Teylers Museum (3), het oudste museum van Nederland, zijn wonderen te ontdekken van kunst en wetenschap. De meer dan twee eeuwen oude Ovale Zaal, een vroeg voorbeeld van Nederlands neoclassicisme en gewijd aan wetenschap en kunst, is hier een ware bezienswaardigheid.

### Bijzondere eeuwenoude gebouwen

Het karakteristieke aangezicht van Haarlem valt al op bij aankomst met de trein. Station Haarlem, ontworpen door D.A.N. Margadant, is het enige Nederlandse Jugendstilstation (4). Ook van de Vleeshal, de Nieuwe Kerk en De Waag is de bouwstijl kenmerkend. Je ziet hier het werk van de Vlaamse stadsbouwmeester Lieven de Key, daterend uit eind 16e eeuw. Aan de straat Spaarne in de binnenstad ligt het Hodsonhuis (6), ontworpen door de Amsterdamse stadsbouwmeesterAbraham van der Hart. Dit neoclassicistische woonhuis herbergt stijlkamers in alle grote Europese interieurstijlen van eind 18e eeuw.

### De magie van de kerk

De grootste kerk van Haarlem is de Grote of Sint-Bavokerk (7) aan de Grote Markt. Deze kerk, die zo bepalend is voor het Haarlemse stadssilhouet, is gebouwd in gotische stijl. In de kerk liggen de grafstenen van Frans Hals, Pieter Teyler (18e-eeuwse bankier en filantroop, naamgever van Teylers Museum) en vele andere bekende Haarlemmers. De van oorsprong katholieke kerk is sinds de beeldenstorm protestants. Breng vooral ook een bezoek aan de Nieuwe Kerk (8), volgens velen een van de meest bijzondere protestantse kerkgebouwen die na de reformatie is gebouwd.

HISTORISCHE BUITENLOCATIES
————————–

### Kloppend stadshart

Een wandeling over de Grote Markt brengt je een paar eeuwen terug in de tijd. Hier bevinden zich vele historische gebouwen, zoals het uit de 14e eeuw daterende Stadhuis (9). De toren werd er rond 1465 aan toegevoegd. Het Stadhuis heeft prachtige zalen, welke in een verschillende stijlen gedecoreerd zijn. De Hoofdwacht (10) uit de 13e eeuw is één van Haarlems oudste gebouwen. Wanneer bij brand in de stad vanuit de Grote of Sint-Bavokerk met een rode vlag werd gezwaaid, kwamen de stadswachten in de Hoofdwacht in actie. De Vleeshal (11), herkenbaar aan zijn fraaie trapgevel met opvallende ornamenten, werd vroeger voornamelijk gebruikt voor het verhandelen van vlees. Tegenwoordig is hier onder meer een dependance van het Frans Hals Museum gevestigd.

### Stappen terug in de tijd

Al slenterend komt de Haarlemse geschiedenis tot leven. Wandelingen genoeg: langs niet-te-missen monumenten of inspirerende musea. Treed bijvoorbeeld in de voetsporen van Kenau, heldin van Haarlem, die volgens de overlevering hevig verzet bood tegen de Spaanse overheersing eind 16e eeuw tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Of een tocht in de voetsporen van Frans Hals, een van de belangrijkste oude Hollandse meesters. Hij werd bekend door zijn levendige en kleurrijke schuttersschilderijen en afbeeldingen van tijdgenoten. Zonder of met gids (12), een wandeling is zo geregeld.

### Hofjes, een uniek fenomeen

Haarlem is met 21 hofjes een echte hofjesstad. In een hofje gesticht door rijke burgers, woonden arme ongetrouwde vrouwen in piepkleine woningen die aan een tuintje lagen. Een wandeling langs de hofjes laat zien dat de tuinen nog steeds kleine stadsoases zijn. Het oudste (1395) en het nieuwste hofje (2007) van Nederland liggen naast elkaar in het centrum van de stad. Het oudste is het Hofje van Bakenes (13), gesticht door Dirc van Bakenes. De meeste hofjes zijn dagelijks gratis te bezoeken tussen 10:00 en 17:00 uur. Op zondag zijn de hofjes gesloten.

### Leuke weetjes

– In het tweede weekend van september vinden de Open Monumentendagen plaats. Veel monumenten zijn dan voor het publiek geopend.
– De eerste Nederlandse trein reed in 1839 tussen Amsterdam en Haarlem en in 1843 werd het spoor verlengd tot Leiden.
– In de Grote of Sint-Bavokerk staat het fameuze Müllerorgel uit 1738, waarop Mozart als jongetje heeft gespeeld.
– Teylers Museum is voorgedragen voor plaatsing op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed van Nederland voor UNESCO.
– Bankier Pieter Teyler liet bij zijn dood in 1778 twee miljoen gulden na, bestemd voor de bevordering van kunsten en wetenschap.

### Praktische informatie

Overnachten

Van Grote Markt tot Teylers Museum: in de sfeervolle binnenstad van Haarlem is zoveel te zien en te beleven dat het zeker aan te bevelen is er een of meerdere dagen te blijven. Dat kan in een intieme B&B in een monumentaal pand of in een luxe viersterrenhotel: voor ieder wat wils.

Eten

Achter het Hofje van Bakenes ligt Stempels (14). Met uitzicht op de Grote of St. Bavo Kerk is het goed toeven in deze populaire brasserie annex restaurant. Bij Vis&Ko (15), gevestigd in een 400 jaar oude bierbrouwerij aan het Spaarne, zwaait meesterkok Imko Binnerts de scepter. Al jaren aan de top.

Beste tijd om te gaan

Haarlem bezoeken is altijd leuk. In de herfst krijgt de middeleeuwse stad wel een extra dimensie doordat de bomen in het centrum geel en rood kleuren. In dit seizoen – in het tweede weekend van september – zijn ook de Open Monumentendagen. Een goede reden om juist dán te gaan en de geschiedenis van nog dichterbij te bekijken.

### Contacten

1. Historisch Museum: Gr. Heiligland 47, 023-5422427
2. Frans Hals Museum: Groot Heiligland 62, 023-5115775
3. Teylers Musem: Spaarne 16,023-5160960
4. Station: Stationsplein 11, 0900-2021163
5. Grand Café Brinkmann: Grote Markt 13, 023-5323111
6. Hodson Huis: Spaarne 17
7. Grote of Sint-Bavokerk: Grote Markt 22,023-5532040
8. Nieuwe Kerk: Nieuwe Kerksplein 36,023-5532040
9. Hoofdwacht: Grote Markt 17
10. Stadhuis: Gravenzaal: Grote Markt 2,023-5115115
11. Vleeshal: Grote Markt 16
12. Gilde Haarlem: Nieuwe groenmarkt 51, 023-5314862
13. Hofje van Bakenes: Wijde Appelaarsteeg 11
14. Restaurant Stempels: Klokhuisplein 9, 023-5123910
15. Restaurant Vis & Ko: Spaarne 96,023-5127990

Top 3 historische evenementen

September: Open Monumentendag, in Haarlem en in de rest van Nederland, worden twee dagen verschillende monumenten opengesteld voor het publiek.

Maart: Haarlem Vinyl Stad, halverwege de vorige eeuw was Haarlem het centrum van de Nederlandse platenindustrie: (her)ontdek de magie van Haarlems vinyl.

5 mei: Bevrijdingspop, samen met Wageningen en Amsterdam mag Bevrijdingspop zich het oudste bevrijdingsfestival van Nederland noemen. Verschillende artiesten treden deze dag op ter gelegenheid van bevrijdingsdag.”