Een indrukwekkend bezoek aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork

“Het is 6 uur. De trein zal zo vertrekken. In sommige wagons liggen papieren matrassen voor de zieken. Mijn hemel! Gaan die deuren nog wel dicht? De mensen worden op elkaar gedrukt. De fluit slaat een doordringende kreet. 1020 Joden verlaten Nederland.
In het museum van [Herinneringscentrum Kamp Westerbork](http://www.kampwesterbork.nl/index.html#/index “Westerbork”) worden de namen opgelezen van de Joden die zijn afgevoerd en nooit meer teruggekeerd. Ik hoor twaalf mensen met dezelfde achternaam: Steinbach. Hun leeftijden; twee jaar, negentien jaar, drie maanden. Een hele familie leefde in Kamp Westerbork in de hoop dat zij niet hoefden te gaan. Dat er een bom zou vallen op de rails en de trein niet kon vertrekken. Maar het was onvermijdelijk. Ook zij moesten mee naar de vernietigingskampen Auschwitz, Sobibor of Theresienstadt. **** In oude koffers liggen de schaarse bezittingen die de bewoners van Kamp Westerbork bij zich hadden. Een lievelingsboek en een verweerde knuffelbeer. Foto’s laten de gezichten zien. Brieven en kaarten vertellen de verhalen van angst en hoop. Het is hier zo slecht nog niet. Lees ik. Wees flink. Ik ga maar even weg, om te werken zeggen ze. Na de oorlog zullen wij elkaar weer in de armen sluiten. Ik weet nu dat hij nooit meer terug is gekomen.
**** Meer dan honderdduizend mensen werden vanuit doorgangskamp Westerbork gedeporteerd. 102.000 van hen keerden niet meer terug. Ik probeer me er een voorstelling van te maken. Zoveel mensen wonen er in Leeuwarden. Ik kan het niet geloven.

Het meest aangrijpend vind ik het verhaal van Jules Schelvis. Hij is één van de achttien overlevers van vernietigingskamp Sobibór. Samen met zijn vrouw Rachel werd hij vanuit Kamp Westerbork gedeporteerd naar Polen. Bij aankomst werden ze direct van elkaar gescheiden. Dat is de laatste keer dat hij zijn vrouw gezien heeft. Rachel werd meteen vergast. Jules mocht blijven leven. Hij was drukker, ze konden hem wel gebruiken.

Vanuit het museum rijd ik met een pendelbus in tien minuten naar het kamp. Mijn telefoon moet uit, want op het terrein van het voormalig Kamp Westerbork staan nu de radiotelescopen van Westerbork Synthese Radio Telescoop. Die mogen niet verstoord worden door mijn telefoonsignaal. Aangekomen op het terrein ben ik verbaasd over wat ik aantref. Waar zijn de barakken waar ik net over las? Waar is het bewijs dat hier ooit duizenden mensen woonden in de hoop dat ze niet weg hoefden?

**** Midden op het grote, lege veld, staat een losse wagon. Zeventig jaar geleden bracht deze trein wanhopige mensen naar hun laatste bestemming. Vandaag poseren twee meiden met knalroze sjaals en opgestoken haar met een selfiestick: #kampwesterbork.

Op de voormalige appèlplaats, midden op het terrein, ligt het monument De 102.000 Stenen. Voor elk slachtoffer een steen. 99.900 stenen met een Davidster voor alle Joden die zijn omgekomen; tweeduizend stenen met een vlam voor de Roma en Sinti en honderd stenen zonder symbool. Die zijn voor de verzetsstrijders die via Kamp Westerbork de dood vonden.

Het voormalig kampterrein is niet wat ik me er van had voorgesteld. Het voelt gek dat ik hier kom om stil te staan bij de verdrietige geschiedenis, terwijl verderop mannen in gele hesjes sleutelen aan de grote satellieten. Het is onmogelijk om me voor te stellen wat zich hier zeventig jaar geleden afspeelde. Of dat wel zou lukken als alle barakken er nog hadden gestaan, betwijfel ik. Daar is het te verschrikkelijk voor.
Zelf Herinneringscentrum Kamp Westerbork bezoeken?****

– Een bezoek aan Kamp Westerbork begint in het museum. Neem daar de tijd om alle verhalen te lezen en te horen. Met de stemmen in je achterhoofd is het minder moeilijk om je voor te stellen hoe het voormalige kamp er ooit uit heeft gezien.
– De Museumkaart is hier niet geldig. De entree is € 8,50 voor volwassenen, € 4,- voor kinderen tussen de 8 en 18 jaar en gratis voor kinderen onder de 8 jaar. De rit met de pendelbus van het museum naar het kamp zit daarbij.
– Je kunt ook wandelen naar het kampterrein. Een tijd lang was dat dezelfde route als die veel Joden hebben gemaakt, op weg naar de trein.
– Sinds kort worden er gratis rondleidingen met een gids over het kampterrein aangeboden. Elke dag om 12.00 uur en 14.00 uur start de rondleiding bij de ingang van het kamp.
– Er worden regelmatig herdenkingen en andere activiteiten georganiseerd. Klik [hier](http://www.kampwesterbork.nl/museum/activiteiten/index.html#/index “Activiteiten”) voor meer informatie.”